عنوان : رویکرد درمانی چند حسی در کودکان با آسیب­ های سیستم عصبی

نویسنده : زاهده نعیم ، کارشناس ارشد کاردرمانی ، دفتر کاردرمانی پیشیاره، تهران، ایران.

در آسیب های سیستم عصبی پلاسیتی سیته مغز و رشد سیستم عصبی باعث نتایج عملکردی مطلوب­ تر و بهتر خصوصا در سنین پایین می شود. نوروپلاسیتی سیته به انعطاف پذیری سیناپسی و غیر سیناپسی مغز اطلاق می شود و مربوط به تغییرات در مسیرهای عصبی و سیناپس ­ها است که در اثر تغییرات در رفتار، فرآیندهای محیطی و عصبی بوجود می­ آید.

مطالعات نشان می­ دهند که تغییرات محیطی می ­تواند با تنظیم کردن ارتباطات نورون­ های موجود و نورون هایی که توسط نوروژنز در هیپوکمپ ایجاد می­ شوند با دیگر بخش های مغز (مانند مخچه)، رفتار و شناخت را تغییر دهند. پژوهش ها نشان داده که تجربه می ­تواند هم ساختار فیزیکی (آناتومی) و هم سازمان دهی عملکردی (فیزیولوژی) مغز را تغییر دهد.

افزایش پلاسیتی سیته (شکل پذیری) مغز به دو صورت اتفاق می افتد :

1. فاکتورهای درونی مانند : آزاد شدن فاکتورهای رشد عصبی
2. فاکتورهای بیرونی مانند : تحریکات محیطی

شواهد بیان می­ کنند که تعاملات عملکردی با محیط بر روی فرآیند میلین سازی و پلاسیتیه سیناپتیک موثر است. محرکات محیطی به عنوان یک مداخله برای بهبود مهارت­ های حرکتی و عملکرد شناختی می­ تواند به کار رود. بنابراین برنامه­ های تعدیل حسی از جمله درمان­ هایی است که اخیرا برای کودکان با آسیب­ های مغزی استفاده می­ گردد. اساسا برنامه درمانی در فرکانس و شدت تحریک متناسب با آستانه هر فرد در راستای افزایش آگاهی و پاسخ­ های رفتاری و معنادار است. پایه و اساس تحریکات حسی این است که ارائه تحریکات حسی گوناگون و مکرر رشد دندریتی را تسهیل می­ کند و اتصال سیناپسی در سیستم عصبی اسیب دیده را بهتر می­ کند. تحریک حسی برای مهیا ساختن درون داد ساختار یافته و پیشگیری از محرومیت حسی به منظور به حد اعلی رساندن توانایی فرد در پردازش و پاسخ به محرک طراحی می­ شود. رویکرد چند حسی بر پایه پردازش اطلاعات و میانجیگری واکنش به اطلاعات حسی، توجه انتخابی به محیط را بالا می­ برد. این رویکرد حس­ های لامسه، بینایی، شنوایی، بویایی، عمقی و وستیبولار را دربرمی­ گیرد. برای کودکان با اختلالات یادگیری و رشد، نقایص حسی شدید، اتیسم و عقب مانده ذهنی به کار می­ رود.

رویکرد چند حسی با فراهم کردن تجارب لذت بخش ایجاد آرامش کرده و تغییرات رفتاری را مهار می­ کند.

عملکردهای که به واسطه رویکرد چند حسی ارتقا می­ یابد :

1. آرامش
2. اعتماد به نفس
3. خود کنترلی
4. خلاقیت و اکتشاف محیط
5. لذت و سرگرمی
6. ارتقا انتخاب
7. بهبود دامنه توجه
8. کاهش رفتارهای تهاجمی
9. بهبود روابط فردی

References :

۱- Hotz.G.A, Kuluz.J,A controlled multi-sensory stimulation therapy for children recovering from severe brain injury,Brain injury,2006,20(8),879-888

۲- https://en.wikipedia.org/wiki/Neuroplasticity,2014