تربیت کودک خلاق
بدون شک یکی از مهمترین و موثرترین دوران زندگی آدمی دوران کودکی است. دورانی که در آن شخصیت فرد پایه‌ریزی شده و شکل می‌گیرد. امروزه این حقیقت انکارناپذیر به اثبات رسیده است که کودکان در سنین پایین (طفولیت) فقط به توجه و مراقبت جسمانی نیاز ندارند، بلکه این توجه باید همه ابعاد وجودی آن ها شامل رشد اجتماعی ، عاطفی ، شخصیتی و شناختی را دربر گیرد.
این ابعاد عوامل تعیین کننده و اساسی یک انسان هستند که از دوران کودکی پایه‌گذاری و شکل می‌گیرند. با توجه به اهمیت هر یک از این موضوعات در این یادداشت سعی می گردد که تاکید بیشتری بر رشد شناختی کودکان صورت گیرد. به طور کلی رشد شناختی عبارت است از رشد فرد در طول زمان، یعنی بالیدگی فرایندهای فکری عالی تر از دوران طفولیت تا بزرگسالی. ضمن اینکه درگیری والدین در زندگی کودکان به آن ها در رشد شناختی شان کمک خواهد کرد. فعالیتهای شناختی به توانایی های یک کودک برای درگیری و پردازش اطلاعات کمک می کند. پیشرفت شناختی شامل یک سری فعالیت هایی است که به اطفال و نوپایان از طریق مهارت های حل مساله، استدلال، تفکر و حافظه کمک می کند.
این مقاله راهکارهایی را برای شما فراهم می کند تا بتوانید رشد شناختی کودکان خود را ارتقاء دهید.
اسباب بازی
بر اساس تئوری رشد شناختی پیاژه، از مراحل طفولیت، بچه ها شروع به تشخیص این امر می کنند که برای کنش های آن ها یک سری دلایل و نتایج وجود دارد. برای مثال اگر کودک دکمه روی اسباب بازی را فشار دهد آن گاه صدایی شنیده می شود و یا اگر یک شی را بردارد و در محل صحیحی قرار دهد مهارت های حرکتی ظریف و درشت خود را توسعه خواهد داد. مهارت های حرکتی ظریف در ارتباط با چشم ها و انگشت هاست در حالی که مهارت های حرکتی درشت در ارتباط با ماهیچه ها برای برداشتن شی، قدم زدن، دویدن و ایستادن است. لذا اسباب بازی مولفه های مورد نیاز برای رشد رفتاری – شناختی نوزادان و کودکان را فراهم می کند.
استفاده از اشیا
گروهی از اشیا یا چیزهای دیگر را انتخاب کنید که شباهت های اساسی به یکدیگر دارند. در میان این گروه شی را قرار دهید که در آن ویژگی مشترک با بقیه نیست و از کودک بخواهید آن شی را که با بقیه تفاوت دارد در بین گروه انتخاب کند. مثلا چند شی دایره‌ای شکل انتخاب کنید و در بین آن ها یک مکعب مربع قرار دهید. برای این آزمایش نیز می‌توانید از خود اشیا، تصاویر آن ها یا نام بردن اسامی، آن ها استفاده کنید. ولی توجه داشته باشید کودکان کوچک تر به دلیل این که رشد حافظه آن ها به اندازه کودکان بزرگ تر نیست نمی‌توانند در روش نام بردن وسایل عملکرد خوبی داشته باشند.
استفاده از پازل ها
پازل ساده‌ای تهیه کنید و اجزایی از این تصاویر را حذف کنید. از کودک خود بخواهید بگوید تصویر مورد نظر چه اشکالی دارد. تصاویری که انتخاب می‌کنید معمولا تصاویر ساده‌ای خواهد بود که کودک با آن ها آشنایی داشته باشد. مثل چهره یک آدمک که دهان و لب ها حذف شده است یا ساعتی که عقربه ندارد یا میزی که پایه ندارد. کودکان به موازات رشد شناختی خود به تدریج این توانایی را بدست می‌آورند که بتوانند اجزای حذف شده در تصاویر پیچیده را شناسایی کنند. بر این اساس کودکان کوچک تر مثلا ۶ – ۵ ساله ها معمولا نقص در تصاویر مربوط به اشیا آشنا و عینی را راحت‌تر شناسایی می‌کنند. با بالا رفتن سن کودک می‌توان تصاویر پیچیده‌تر مثل مناظر و … را مورد استفاده قرار داد.
هیجان و نظم و ترتیب
هیجان (ابراز احساسات از طرف والدین) و نظم و ترتیب (وجود ثبات در رفتار والدین) پایه و اساس رشد شناختی یک کودک هستند. اریک اریکسون روان شناس و روانکاو رشد، شرح داده است که اطفال به مرحله ای به نام اعتماد در برابر عدم اعتماد وارد می شوند که به معنای این است که کودکی که از طرف والدین خود پذیرفته نشود و یا مورد آسیب قرار گیرد احتمالا دچار افسردگی می شود و شخصی بی اعتماد می گردد در حالی که اگر کودک از جانب والدین مورد پذیرش قرار گیرد توانایی اعتماد کردن به اطرافیان را در آینده خواهد یافت.
همچنین این تئوری در مورد مرحله دوم رشد یعنی خودگردانی در برابر شرمساری می گوید: والدینی که به طور متعادل از تقویت و تنبیه استفاده می کنند به فرزند خود خودگردانی را می آموزند. والدینی که نوپایان را محدود و نکوهش می کنند باعث رشد عدم اعتماد به نفس و خودشکوفایی در آن ها می شود. توجه کافی و تادیب متعادل و به موقع فرزندان فعالیت هایی هستند که برای رشد شناختی فرزندان بسیار مفید خواهند بود.
کتاب
والدینی که برای کودکشان کتاب می خوانند، به رشد مهارت های شنوایی و پرورش بینش در آن ها کمک می کنند. بر اساس نتایج عملی اگر والدین به طور مکرر با فرزندان صحبت کنند آن ها حرف زدن را خیلی زودتر یاد می گیرند.
خواندن و اشاره کردن به کلمات و تصاویر، صحبت کردن را به کودکان می آموزد. تشویق کودک به حرف زدن به او اعتماد و اطمینان می بخشد. کتاب ها بخش مهمی از رشد کودکان هستند زیرا به آن ها کمک می کند کلمات جدیدی را یادگرفته و خواندن را به آن ها می آموزد. به والدین توصیه می گردد که داستان هایی برای کودک انتخاب کنید و با تغییراتی که در آن ها ایجاد می‌کنید منتظر پاسخ و واکنش کودک بمانید.
توجه کنید این تغییرات متناسب با سطح سنی کودک باشد و بیان کننده مسائل غیر عادی و غیر طبیعی باشد. برای مثال:
یک روز یکی از ماهی ها در حالی که بازی می‌کرد افتاد زمین و یکی از پاهایش زخمی شد. دوستانش به کمک او آمدند و پای او را پانسمان کردند …