اهمیت و رابطه شناخت اجتماعی و نظریه ذهن در کودک

نویسنده: عباس نداف، درمانگر سایت بازی درمانی، دفتر کاردرمانی پیشیاره، تهران، ایران.

درک خود و دیگران برای داشتن تعاملات اجتماعی موثر، ضروری است و بدین خاطر همیشه مورد توجه پژوهشگران بوده است. ویژگی اصلی رفتار اجتماعی انسان که باعث تمایز او از سایر حیوانات می گردد، ظرفیتش برای تعامل دوسویه با دیگران است. ظاهراً ویژگی نیازمند این است که فرد بداند دیگران چگونه فکر می کنند و دارای چه احساسی هستند.

طبق نظریه ذهن کودکان باید این را درک کنند که انسان می‌تواند نادرست باشد به طور کلی عملکرد باور غلط داشتن نشانه ای از درک ذهن گرایانه دیگران است. درباره استدلال غلط باور بر این است که کودکان درک می کنند که دیگران به همان اندازه که در جهان و رویدادها و موقعیت ها زندگی می‌کنند در جهان ذهنیشان زندگی می‌کنند.

نظریه ذهن نه تنها برای قضاوت بلکه برای استنباط شناختی نظیر تمییز دروغ و شوخی در سطح بالا لازم است از جنبه دیگر تحول زبان نقش مهمی در تحول ذهن ایفا می‌کند و با رشد هر دو می‌تواند به درک استعاره ها و فراتر از معانی تحت الفظی کلمات برسند.

طبق این نظریه کودکان باید مقاصد دیگران را متوجه بشوند و حتی در سنین بالاتر بتوانند مقاصد دیگران را حدس بزنند و با افزایش سن در کودکان این فرایند پیشرفت می‌نماید به طوری که کودکان در حدود سه سالگی قادر هستند بین آنچه دیگران می‌خواهند و انجام می‌دهند پیوند برقرار کنند.

شناخت اجتماعی شامل همه مهارت های مورد نیاز برای درک تمایلات، هیجانات، احساسات کودکان و بزرگسالان را در برمی گیرد شناخت اجتماعی و روابط اجتماعی موفق، مستلزم داشتن مکانیسمی خاص جهت درک حاالت درونی دیگران و پردازش حالت ذهنی آن ها می‌باشد.

طبق مطالعات انجام شده کودکان با افزایش سن به مراتب متمایز از نظریه ذهن دست میابند و اینکه نقش توانش ذهنی در شناخت اجتماعی حیاتی است چرا که تعامل موفق که یکی از ویژگی های شناخت اجتماعی است در گرو درک حالت های ذهنی، امیال، باور، نیات، و دانش دیگران است که این شاخص را باید در نظریه ذهن دنبال نمود.

معرفی چند بازی برای ارتقا نظریه ذهن و شناخت اجتماعی

۱. به هنگام بازی و صحبت کردن با کودک خود سعی کنید بعد از شروع و اتمام بازی حالت های ذهنی خود و دیگران در بازی را توضیح دهید.

۲. سعی کنید در بازی های خود از خواهر یا برادر بزرگتر استفاده کنید تا با حالت های ذهنی هم آشنا شوند و به هم بازخورد بدهند.

۳. در یک ظرف آدامس یک شی به غیر از آدامس در آن بگذارید و از کودک بخواهید از دیگران بپرسد، حدس بزنند داخل این ظرف چیست تا از این طریق با باور غلط دیگران آشنا شوند. چرا که همه پاسخ می‌دهند درون آن ظرف آدامس وجود دارد درصورتی که این گونه نیست.

۴. یک بازی سه نفره فراهم کنید که شامل دو ظرف و یک توپ باشد. توپ را در یکی از ظرف ها در حضور همه قرار دهید سپس یکی از اتاق برود و توپ را داخل ظرف دیگر قرار دهید زمانی که آن فرد باز می‌گردد کودک باید بتواند باور غلط فرد را حدس بزند و بگوید که فرد بیان می کند توپ داخل همان ظرف قبلی است که فرد مشاهده کرده.

۵. در بازی های خود از زبان بدن استفاده نمایید تا کودکان با حالت ها و مفاهیمی که با زبان بدن بیان می‌شود آشنا بشوند.

REFERENCES:

Abdollahzadeh Rafi, M.; Bahrami, H.;Mirzamani, S.M.; Salehi, M. & Hasanzadeh Avval, M. (2011). Development of Theory of Mind in Mentally Retarded Students and its Relation with the Number of the Siblings (Text in Persian). Rehabilitation, 11(4), P:19-27.

Aminyazdi, S.A. (2012). The Developmental, Individual-Difference, Relationship-Based model (Text in Persian).Foundations of Education, 2(1), P:109-126.

Carlson, S.M. & Moses, L.J. (2001). Individual differences in inhibitory control And childrens theory of mind. ChildDevelopment, 72(4), P:1032-1053.

Farhadian, M.; Rohani, A.; Mariani, M.; Maarof, R. & Vijay, K. (2010). Parental demographics and preschool childrens theory of mind. Journal of Human Ecology, 29(2), P:121-128.

Hassanzadeh, S.; Mohseni, N.; Afrouz, GH.A. & Hejazi, E. (2007). The Study of Cognitive Development in Deaf Children Based on Theory of Mind(Text in Persian).Research on Exceptional Children ,7(1 (23)), P:19-44.

Muris, P.; Steerneman, P.; Meesters, C.; Merckelbach, H.; Horselenberg, R.; van den Hogen, T. & van Dongen, L., (1999). The TOM test: A new instrument for assessing theory ofmind in normal children and children with pervasive developmental disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 29(1), P: 67-80.