عنوان : رویکرد درمانی چند حسی در کودکان با آسیب های سیستم عصبی
نویسنده : زاهده نعیم ، کارشناس ارشد کاردرمانی ، دفتر کاردرمانی پیشیاره، تهران، ایران.
در آسیب های سیستم عصبی پلاسیتی سیته مغز و رشد سیستم عصبی باعث نتایج عملکردی مطلوب تر و بهتر خصوصا در سنین پایین می شود. نوروپلاسیتی سیته به انعطاف پذیری سیناپسی و غیر سیناپسی مغز اطلاق می شود و مربوط به تغییرات در مسیرهای عصبی و سیناپس ها است که در اثر تغییرات در رفتار، فرآیندهای محیطی و عصبی بوجود می آید.
مطالعات نشان می دهند که تغییرات محیطی می تواند با تنظیم کردن ارتباطات نورون های موجود و نورون هایی که توسط نوروژنز در هیپوکمپ ایجاد می شوند با دیگر بخش های مغز (مانند مخچه)، رفتار و شناخت را تغییر دهند. پژوهش ها نشان داده که تجربه می تواند هم ساختار فیزیکی (آناتومی) و هم سازمان دهی عملکردی (فیزیولوژی) مغز را تغییر دهد.
افزایش پلاسیتی سیته (شکل پذیری) مغز به دو صورت اتفاق می افتد :
- فاکتورهای درونی مانند : آزاد شدن فاکتورهای رشد عصبی
- فاکتورهای بیرونی مانند : تحریکات محیطی
شواهد بیان می کنند که تعاملات عملکردی با محیط بر روی فرآیند میلین سازی و پلاسیتیه سیناپتیک موثر است. محرکات محیطی به عنوان یک مداخله برای بهبود مهارت های حرکتی و عملکرد شناختی می تواند به کار رود. بنابراین برنامه های تعدیل حسی از جمله درمان هایی است که اخیرا برای کودکان با آسیب های مغزی استفاده می گردد. اساسا برنامه درمانی در فرکانس و شدت تحریک متناسب با آستانه هر فرد در راستای افزایش آگاهی و پاسخ های رفتاری و معنادار است. پایه و اساس تحریکات حسی این است که ارائه تحریکات حسی گوناگون و مکرر رشد دندریتی را تسهیل می کند و اتصال سیناپسی در سیستم عصبی اسیب دیده را بهتر می کند. تحریک حسی برای مهیا ساختن درون داد ساختار یافته و پیشگیری از محرومیت حسی به منظور به حد اعلی رساندن توانایی فرد در پردازش و پاسخ به محرک طراحی می شود. رویکرد چند حسی بر پایه پردازش اطلاعات و میانجیگری واکنش به اطلاعات حسی، توجه انتخابی به محیط را بالا می برد. این رویکرد حس های لامسه، بینایی، شنوایی، بویایی، عمقی و وستیبولار را دربرمی گیرد. برای کودکان با اختلالات یادگیری و رشد، نقایص حسی شدید، اتیسم و عقب مانده ذهنی به کار می رود.
رویکرد چند حسی با فراهم کردن تجارب لذت بخش ایجاد آرامش کرده و تغییرات رفتاری را مهار می کند.
عملکردهای که به واسطه رویکرد چند حسی ارتقا می یابد :
- آرامش
- اعتماد به نفس
- خود کنترلی
- خلاقیت و اکتشاف محیط
- لذت و سرگرمی
- ارتقا انتخاب
- بهبود دامنه توجه
- کاهش رفتارهای تهاجمی
- بهبود روابط فردی
References :
۱- Hotz.G.A, Kuluz.J,A controlled multi-sensory stimulation therapy for children recovering from severe brain injury,Brain injury,2006,20(8),879-888
۲- https://en.wikipedia.org/wiki/Neuroplasticity,2014
