تعریف آپراکسی کلامی و غیر کلامی دهان
لایپمن دو گروه اصلی اپراکسی را شرح داد :
- اپراکسی ایده ای
- اپراکسی ایده ای حرکتی
لایپمن اپراکسی ایده ای را به عنوان اختلال در ایده هایی که برای فهم کاربرد اشیا مورد نیازند.افرادی که دچار اپراکسی ایده ای هستند از انجام حرکات متوالی که منجر به یک نتیجه معین می شوند نا توان هستند.این نوع اسیب اپراکسی در اثر اسیب لوب پریتال چپ می شود که همیشه در ۲ طرف بدن تا ثیر می گذارد.
اپراکسی ایده ای _حرکتی اختلال در طرحهای مورد نیاز برای نمایش دادن فعالیت ها استی.در اثر اسیب لوب فرونتال ایجاد می گردد.ممکن است یکطرفه یا دو طرفه باشد انواع مختلفی اپراکسی ایده ای شناسایی شده اند شامل:اپراکسی غیر کلامی دهانی واپراکسی دست و اپراکسی گفتار .
آپراکسی عبارتست از اختلال و آشفتگی در برنامه ریزی ارادی و هدفدار حرکات علیرغم اینکه حالت کشش ماهیچه ها عادی و طبیعی است. مشخصه اصلی آپراکسیک این است که بیمار در انجام برخی حرکات معین هرگاه به طور خودکار، رفلکسی یا بدون طرح و برنامه و هدف قبلی انجام شوند، تواناست و آن حرکت را بطور صحیح و طبیعی انجام می دهد، اما هرگاه که بخواهند همان حرکت را بطور ارادی و با هدف و با میل خود انجام دهد قادر به انجام آنها نیست. طبیعی بودن حرکات خودکار و غیر ارادی بیمار گواه آنست که دستگاه عصبی – حرکتی فرد درقسمت های پایین تر از سطح برنامه ریزی حرکتی خود آگاه سالم و بدون نقص است.
اپراکسی غیرکلامی دهانی: بیمار دراجرای ارادی حرکات متوالی اندامهای گویایی (لب و زبان و…)می باشد.(فوت کردن وبا نی خوردن وجمع کردن وکشیدن لبها وحرکات زبان به طرفین بالا و پایین وباد کردن گونه ها و….)
علائم اپراکسیشتر تعریف آپراکسی تکاملی گفتار ( DAOS) یا آپراکسی رشدی کلامی نیز بر ناتوانی یا مشکل در توانایی انجام حرکات ارادی هدفمند در گفتار بدون فلجی یا ضعیف ساختار عضلانی گفتار تاکید می کند. متشابهاً در آپراکسی اکتسابی کودکان اشکال در تغییر جایگاه و حرکات متوالی عضلات خاص گفتار دارند. یک تعریف از اختلال بوسیله ی کراری ارائه شده است که تاکید دارد. عامل اصلی در آپراکسی رشدی این است که این اختلال در دوره ی زمانی اکتساب زبان رخ می دهد. او پیشنهاد می کند که ممکن است نقایص مشابه در پردازش زبانی حرکتی در کودکان و بزرگسالان رخ دهد. اما به خاطر اینکه کودکان هنوز در حال رشد زبان هستند این اختلال اثر زبانی شایع تر و وسیع تری دارد. بی گمان علائم آپراکسی تکاملی و اکتسابی گفتار ذره ای با هم تداخل پیدا می کنند.
برخی محققین و درمانگران احساس می کنند که آپراکسی رشدی یک نقص در سطح حرکتی است و بقیه موافقند که این اختلال در اصل زبانی است. وجود نقص حرکتی ضرورتاً بر رشد واجشناختی و یا بر روندهای زبانی تاثیر خواهد گذاشت بنابراین کودکان دارای نقایص طرح ریزی و برنامه ریزی حرکتی، نقایص واجشناختی و شاید سایر نقایص زبانی را نشان خواهد داد. نهایتاً تاخیر در رشد گفتار ممکن است به خاطر تاخیرهای همزمان یا اختلالاتی در پردازش واجشناختی و حرکتی رخ دهد به هر حال تفاوت ناچیز نیست زیرا درمانگر باید نقصی را که ممکن است بعلت مشکلاتی در طرح ریزی حرکت باشد از مشکلات همراه با زبان یا مشکلات همراه با اجرای حرکات متمایز سازد.
این موضوع مهم است زیرا کاری که در درمان انجام می شود بستگی به ماهیت نقص دارد آپراکسی دوران رشد گفتار گاهی بعنوان تشخیص بالینی برای کودکانی به کار می رود که علائمی از اختلال ارتباطی مطابق با آپراکسی را نشان می دهد، هر چند که ممکن است آسیب مشخص و اختصاصی در دستگاه اعصاب مرکزی نداشته باشند. از نظر بالینی سوال مطرح می شود که چرا برخی از کودکان مختصه های گفتاری آپراکسی کلامی را نشان می دهند. گفتار آنها اغلب تاخیر دارد، همراه با مختصه های شبیه آپراکسی می باشد، از جمله رفتارهای همراه با تقلا، جابجایی ( پس وپیش سازی صداها )، افزایش خطاها در کارهای پیچیده تر، تولید متغییر و بی ثبات صدا، می باشد.
کودکان مبتلا به آپراکسی دوران رشد گفتار اغلب اختلال تولیدی و زبانی را با هم نشان می دهند. اصولاً خطاهای نحوی و تولیدی آشکار وجود دارد. واضح و روشن نیست که این نقص ها آیا به نوعی نتیجه ی اختلال در برنامه ریزی حرکتی است یا تاخیر زبانی یا نقص در روند واجی می باشد.
علائم آپراکسی گفتار:
تاریخچه:
۱) مشکلات تغذیه
۲) کاهش بازی صوتی و قان وقون
مشکلات گفتاری:
۱) فهرست اوایی محدود از همخوان وواکه ها
۲) استفاده از شکل های ساده هجایی
۳) خطاهای حذف مکرر و خطاهای جانشینی
۴) خصوصیات متغیر در نوای گفتار
۵) بی ثباتی در الگو های برونداد گفتاری
۶) افزایش خطا در توالیهای طولانی تر
۷) حالات کورمال کردن
۸) عدم تمایل به تقلید
۹) تولید تک کلمه در ازمونهای تولیدی بهتر از قابلیت وضوح گفتار پیوسته است
۱۰) سرعت اهسته در گفتار خود انگیخته
۱۱) کاهش در تکالیف دیادو
۱۲) تکیه مساوی به همراه کیفیت طبیعی اهنگ
۱۳) احتمال صحیح بودن صداهای جلویی بیشتر از جاهای دیگر دهان است
۱۴) خطاهای پیش نگرانه (تولید یک صدا پیش از رخداد ان در کلمه یا عبارت مثل بتابخانه به جای کتابخانه)
۱۵) خطاهای جا به جا کردن صداهای مجاور(تولزیون به جای تلویزیون)
۱۶) خطاهای همخوانی (ب وت ون وم ول و…..) نسبت به خطاهای واکه ای بیشتر است .
۱۷) بی ثباتی در تولید در این اختلال یکی از شا خصای شناسایی است.
این بی ثباتی به صورت تولید صحیح واجهای معین در یک زمان و تولید ناصحیح همان واج در زمان دیگر)
۱۸) گفتار واکنشی برای انها راحتر است(خوبم وخداحافظ و……)
منبع:
۱) ترجمه بخشی از کتاب اختلالا ت زبان ریا پائول
۲) اشنایی با اختلالات ارتباطی ناشی از اسیب دیده گی های عصبی نویسنده:روبرت اچ.بروک شایر
