اتاق تاریک چیست؟
اتاق تاریک بعنوان یکی از زیر مجموعه های محیط چند حسی (Multi-Sensory – Environment) به تقویت عملکردهایی میپردازد که در آنها غالباً حس های بینایی، شنوایی، وستیبولار، عمقی و لامسه تحریک و تقویت میشود.اتاق تاریک رایانه ای با هدف اولیه ارتباط سیستم بینایی با رویکرد مبتنی بر روش یکپارچگی حسی و توجه در سال۱۳۸۶در مجتمع توان بخشی عصبی رشد تأسیس و راه اندازی گردید.
اهداف و مزایا
در این اتاق تمریناتی با هدف بهبود حرکات چشمی، کاوش چشمی ، میدان بینایی ،مهارتهای نوشتاری ،افزایش توجه و تمرکز، افزایش خود پنداره، آگاهی از بدن، افزایش دامنه حرکتی، افزایش تحمل کاری ،کاهش تکانشگری و طراحی شده است.علت انجام تمرینات در اتاق با نور کم و حداقل روشنایی اینست که با کاهش میزان و شدت نور نقش عوامل تداخل کننده در توجه (Distractive) کاهش یابد. همچنین استفاده از ابزارهای رایانه ای و نورهای جذاب موجب افزایش انگیزه کودکان برای انجام دادن تکالیف شده و منجر به ترغیب علاقمندی کودکان برای انجام فعالیتها و به دنبال آن افزایش تحمل کاری آنها میگردد. همچنین گاهی اوقات فراهم کردن فضایی که برای کودک هیچ بار معنایی خاصی ندارد سبب کاهش بروز رفتارهای تدافعی می شود. یکی دیگر از مزایای اتاق تاریک شکستن مقاومت کودک و تشویق وی برای مشارکت فعال در انجام تمرینات بوسیله استفاده از جذابیت نور و بازی با آن است زیرا ابزاری در دسترس کودک قرار میگیرد که برای وی جذاب خواهد بود. از این رو کودک بدون مقاومت و به راحتی آماده پذیرش تکالیف میشود و به مرور تمریناتی را انجام میدهد که پیش از این برای انجام آنها مقاومت زیادی وجود داشته است.
در راستای شکل گیری و پدید آمدن جزئیات بیشتر تصویر بر روی قشر مغز در هنگام مشاهده یک شیء، میتوان با استفاده از تمریناتی که برای حرکات چشمی همانند حرکات تعقیبی آرام، حرکات جهشی چشم (Saccadic) و همچنین ثبات چشمی (Fixation) طرح ریزی شده، بر روی مبانی اولیه توجه و ارتباط آن با بینایی تمرکز نمود. بنابراین با تکرار تمریناتی که منجر به ثبات چشمی میشود ، میتوان توجه کودک را به جزئیات تقویت نمود و همچنین با استفاده از تمرینات مرتبط با تعقیب بینایی، دامنه توجهی این کودکان افزایش می‌یابد.
در مطالعات بهبود دامنه حرکات چشمی و جداسازی حرکات چشم و سر در بهبود مهارتهای حرکتی افزایش توجه و افزایش میدان بینایی به اثبات رسیده است.
گروه هدف :
اتاق تاریک میتواند طیف وسیعی از اختلالات کودکان و نوجوانان را در برگیرد. گروه های هدف جهت درمان در اتاق تاریک به شرح زیر میباشند :
- اختلالات یکپارچگی حسی
- اختلالات رشدی همانند اختلال اوتیسم و آسپرگر
- اختلالات یادگیری
- اختلالات مرتبط با توجه و بیش فعالی
- اختلالات حرکتی دستخط و بد نویسی
- فلج مغزی
- اختلالات وسواسی
- اختلالات اضطرابی
مداخلات و روشهای درمانی :
کاردرمانگران اتاق تاریک مرکز کاردرمانی رشد با دانستن این اصول تمریناتی را با کمک ابزارهای زیر طرح ریزی کرده اند:
- لیزر با رنگ ها و شدت نور متفاوت
- نمایشگر در ابعاد بزرگ
- نرم افزارها و بازی های رایانه ای ویژه
- ابزارهای ترسیمی از راه دور
- انواع لامپ‌های با نور و زمان‌بندی روشنایی متفاوت
- ابزار هوشمند سمعی، بصری و حرکتی
نتیجه گیری:
اتاق تاریک میتواند مکمل مناسبی برای درمان‌های توانبخشی باشد و همچنین میتواند در ابتدای درمان برای ایجاد مبانی اولیه حسی و یکپارچگی سیستمهای بینایی با دیگر حواس و هم در مراحل بالاتر در جهت افزایش سطح توجه، مهارتهای حل مسأله و مهارتهای تعالی مثمرثمر باشد.
تهیه و تنظیم:
شیوا جانمحمدی، کارشناس ارشد کاردرمانی
امید هاشمی، کارشناس کاردرمانی
