کاردرمانی برای اوتیسم – ارزیابی و مداخله
نقش کاردرمانگر در اوتیسم و اختلال طیف اوتیسم چیست؟
کاردرمانگر نقش مهمی در مداخله اولیه کودک مبتلا به اوتیسم ایفا میکند، کاردرمانی حرفه ای نوین است که در جهت ارتقأ، حفظ و توسعه مهارت های لازم برای کودک اوتیسم به منظور افزایش عملکرد در محیط خانه، اجتماع و ورای آن فعالیت دارد.
کاردرمانگر کودکان از رویکردی کل گرا در برنامه ریزی درمانی برای هر مورد کودک اوتیسم استفاده می کند.
در مورد اوتیسم باید گفت که پردازش و عمل براساس اطلاعات دریافتی از طریق گیرنده های حسی برای کودک مشکل است و منجر به ایجاد چالش در فعالیت های روزمره کودک شود. این اتفاق می تواند منجر به مشکلات کنترل حرکتی، مشکلات رفتاری، نقص شناختی، اضطراب، مشکلات یادگیری و موارد دیگر شود.
پیش از آنکه جلوتر برویم، بهتر است این اختلال و ویژگی های آن را بشناسیم.
اوتیسم چیست؟
اوتیسم اختلالی رشدی-عصبی است، به این معنی که نقصی است که به دلیل تداخل میان رشد و عملکرد مغز طی دوران شکل گیری رخ می دهد. این اختلال بیشتر به صورت مشکلاتی در به حیطه اصلی عملکرد کودک مشاهده می شود. این حیطه ها اجتماعی، ارتباطی، و بازی تخیلی در رشد کودک می باشد. اوتیسم شرایطی است که همانند فلج مغزی و عقب ماندگی ذهنی در تمام طول زندگی فرد و با شدت های مختلف باقی خواهد ماند.
همچنین این اختلال به وسیله مشاهده بالینی تشخیص داده می شود و نمیتوان با بررسی آزمایشگاهی تشخیص داد.
درک اوتیسم هم برای والدین و هم متخصصینی که با این کودکان کار می کنند اختلالی پیچیده و گیج کننده است.
اوتیسم یک ماهیت منفرد ندارد که دلیلی مشخص داشته باشد، بلکه تشخیصی ادراکی از مجموعه ای از نشانگان است که در دامنه خفیف تا شدید قرار می گیرد. از این رو به آن اختلال طیف اوتیسم (ASD)گفته می شود.
* ویژگی های بالینی اوتیسم
اوتیسم با به وسیله مشاهده اختلال در چهار حیطه عملکرد طبیعی تشخیص داده می شود:
۱- نقص در رشد مهارت اجتماعی
این کودکان با دیگر افراد، اشیا و حوادث رخ داده در محیط اطرافشان ارتباط معنی داری برقرار نخواهند کرد. آنها ارتباط چشمی ضعیفی داشته، و در دنیای خود باز می برند، و در تعامل با دیگران مشکلاتی دارند.
۲- رشد ارتباطی و زبانی با تاخیر و انحراف
آنها تاخیر گفتاری دارند، به طور کلی از کلمات تک سیلابی یا دو سیلابی استفاده می کنند. اکولالیا « تکرار جمله» نیز در این کودکان شایع می باشد.
۳- عملکرد و رفتار تکراری کلیشه‌ای
آنها غرق در رفتار های عادت شده خود دارند. آنها علاقه محدودی دارند. توانایی بازی تخیلی و ذهنی را ندارند، که آموزش را مشکل می سازد.
۴-پاسخ غیر طبیعی به داده های حسی
پاسخ غیر طبیعی به بینایی، شنوایی، لامسه، درد، بویایی و دیگر ادراکات حسی.
این ویژگی ها، در طیفی وسیع قرار می گیرد و ممکن است در هر کودک متفاوت باشد.
* برای کمک به چه کسی باید مراجعه کنید؟
اوتیسم را میتوان در ۹ تا ۱۴ ماهگی به وسیله یک متخصص رشد کودک، نورولوژیست رشدی، یا روانشناس کودک آموزش دیده تشخیص داد. میتوان با یک تاریخچه مشروح و آزمایشات بالینی، که شاخص های خاص مشخص شده به وسیله دست نامه تشخیصی را بررسی میکند، این کار را انجام داد. برای کمک و ارجاع میتوانید با متخصص کودکان، روانشناس و یا کاردرمانگر تماس بگیرید.
*کودکان اوتیسم یا ASD چه رفتاری دارند؟
اوتیسم یک بیماری نیست که درمان شود، اما با تشخیص و مداخله زود هنگام، اغلب نشانگان مشکل دار قابل کنترل است. می توان به کودک کمک کرد تا به توانایی های کارکردی و استقلال با توجه به توانایی هایی که دارد برای رسیدن به یک کیفیت زندگی قابل قبول دست یابد.
* یک کاردرمانگر با اوتیسم و اختلال طیف اوتیسم چه می کند؟
یک کاردرمانگر کودکان به کودکان اوتیسم خدمات ارائه می کند. کاردرمانگر از رویکرد های مختلف برای جلوگیری از عملکرد و رفتار های نا مناسب استفاده میکند.
کاردرمانگر به کودک اوتیسم در اجرای فعالیت‌های روزمره زندگی « مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن، و نظافت فردی»، فعالیت‌های آموزشی، فعالیت‌های بازی و فعالیت‌های اجتماعی کمک میکند.
خدمات کاردرمانی برای کودکان اوتیسم شامل ارزیابی، مداخله، و پیگیری می‌باشد.
* ارزیابی کاردرمانی برای اوتیسم
فرایند ارزیابی و ارزشیابی کاردرمانی به منظور دست یایی به درکی از مهارت های فرد، توانایی‌های او، و ناتوانی ها طراحی شده است.
کاردرمانگر از مقیاس های معتبر و غیر معتبر متعددی برای ارزیابی حیطه های اختلال عملکرد استفاده میکند. کودکان اوتیسم همیشه همکاری نداشته و به درمانگر در اجرای ارزیابی کمک نمی کنند. اغلب، درمانگر باید بر مشاهده غیر رسمی بازی، پرسشنامه های والدین/معلم ها برای دسترسی به اطلاعاتی درمورد میزان رشد کودک، پاسخ های حسی حرکتی، و توانایی عملکردی تکیه کند.
برخی از ابزارهای مشاهده ای قابل استفاده توسط درمانگر ها:
√ چک لیست اوتیسم
√ مقیاس نمره دهی اوتیسم کودکی«CARS»
√ نیمرخ حسی
√ معیار تشخیصی برای اختلال طیف اوتیسم «DSM-IV»
به طور خلاصه کاردرمانگران کودکان اوتیسم را در حیطه های زیر بررسی می کنند:
√ مهارت ها اجتماعی
← ارتباط چشمی، ارتباط با همسالان، تعامل با دیگران و غیره
√ ارتباط
← گفتار نا مناسب، اکولالیا، ارتباط غیر کلامی و غیره
√ پردازش حسی
← جست و جوی حسی، تدافع حسی، مشکل تعادلی و غیره
√ رفتار
← رفتار کلیشه «دست زدن»، اجتناب تغییر در عادت ها، دستور پذیری و غیره
※ مداخله کاردرمانی برای اوتیسم
کاردرمانگر مداخله هایی را برای کمک به فرد برای پاسخ به اطلاعات دریافتی از حس ها فراهم می کند. برنامه مداخله می تواند شامل یکپارچگی حسی، فعالیت‌های رشد حرکتی، و فعالیت‌های بازی به منظور ارتقاء مهارت های شناختی و ادراکی باشد.دو رویکردی که بیشتر توسط کاردرمانگر ها استفاده می شود یکپارچگی حسی و رفتار درمانی می باشد.
■ درمان یکپارچگی حسی برای اوتیسم
کودکان مبتلا به اوتیسم اختلالات پردازش حسی متفاوتی را نشان می‌دهند و اغلب الگوهای اختلال عملکرد مشابه با کودکان دیس پراکسی را نشان می‌دهند. درمانگر می تواند از فعالیت‌های مختلف استفاده کند تا کود قادر باشد بر اساس یک داده حسی ثبات، تحریک و فعالیت داشته باشد.
کودکان اوتیسم اغلب “محرک درونی” لازم برای تسلط بر محیط خود را ندارند. بنابراین، درمانگر باید بیش از حد معمول فرایند درمان یکپارچگی حسی قاطع باشد.
کاردرمانگر از استراتژی‌های مختلفی برای ارتقاء خود تنظیمی و برنامه ریزی حرکتی استفاده می کند.
استراتژی‌های کاردرمانی براساس یکپارچگی حسی می تواند به کودکان اوتیسم کمک کند تا:
√ تنظیم سطح برانگیختگی
√ افزایش توانایی توجه و کاهش حواس پرتی
√ کاهش اضطراب
√ کاهش رفتار های کلیشه‌ای
√ ارتقاء عملکردی مهارت‌های مختلف
■ رفتار درمانی برای اوتیسم
گاه رفتار درمانی را اصلاح رفتاری نیز می گویند. رفتار درمانی درمورد ارتقاء رفتارها یا مهارت‌های خاصی از طریق دستکاری ساختاری تقویت کننده های رفتاری است. اگر الگوهای مناسب رفتاری پاداش داده شود و الگوهای نامناسب رفتاری تنبیه یا نادیده گرفته شود، رفتار به تدریج به وسیله درمانگر اصلاح می شود.
برای استفاده بهتر، درمانگر تقویت کننده های رفتاری که برای کودک معنی دار هستند را شناسایی و در روند اصلاح رفتاری استفاده میکند. شواهد قوی وجود دارد که رویکرد رفتار درمانی می تواند در افزایش ارتباط گیری و صلاحیت اجتماعی کودکان اوتیسم مفید باشد.
درک این توصیفات رسمی در مورد مداخله درمانی می تواند مشکل باشد. در مطلب بعد مثالی از بک کود اوتیسم و مداخله کاردرمانگر ارائه می دهیم.
※ مطالعه موردی
ریان، چهار ساله، پسر بچه ای با تشخیص اوتیسم، به منظور بهبود عملکرد حرکتی، مشکلات حسی، و مهارت های خود مراقبتی به کاردرمانی ارجاع داده شد.
پس از ارزیابی، حیطه های دارای مشکل مشخص شد: هوش در حد میانگین، ظرفیت توجه ضعیف، مقاومت در برابر تغییرات، نبود تعامل اجتماعی، تاخیر گفتاری و تدافع نسبت به لمس.
کاردرمانگر پس از صحبت با والدین و دانستن اولویت آنها، برنامه مداخله را آماده می کند.
● جلسات درمانی شامل موارد زیر است:
ابتدا با دست دادن و یا سلام کردن به ریان به او خوش آمد گفته می شود. یک پازل جذاب به او داده می‌شود و با استفاد از شیوه های رفتاری کلامی مانند دست زدن یا گفتن “آفرین” تکمیل کردن آن را تسهیل می‌شود.
سپس، او وارد فعالیتی می‌شود که شامل تماس پوستی شدید یا درون داد حس عمقی در جهت مهار تدافع حس لامسه می باشد. برای مثال، او را بین دو تشکچه قرار دهید و فشار دهید.
سوم، او را وارد بازی هایی کنید که بر یکپارچگی دو طرف بدن یا عبور از خط وسط تاثیر گذار است. برای جلوگیری از تکرار هرگونه فعالیت از تقویت مثبت استفاده کنید.
● نتایج احتمالی:
پس از دو ماه درمان منظم، ریان در تدافع حسی بهتر شده است. او ممکن است با دیگران همکاری کند؛ به خوش آند گویی ها پاسخ دهد، ظرفیت توجهی او در حین بازی افزایش یابد.
● فعالیت‌های کاردرمانی برای اوتیسم:
کاردرمانگر از فعالیت‌های مختلف برای ارتقاء عملکرد و اجتناب از رفتارهای ناخوشایند استفاده میکند. این فعالیت‌ها بی نهایت هستند و به خلاقیت درمانگر بستگی دارد.
بعضی فعالیت‌های یکپارچگی حسی وستیبولار و عمقی شامل موارد زیر است:
√ بازی های کشیدن و هل دادن مانند طناب کشی
√ گاری بازی
√خمیر بازی با خمیری که سفت است
√ بالا رفتن از طناب یا نردبان متحرک
√ فعالیت با تراباند
√ شن بازی برای حساسیت لامسه
فعالیت هایی برای ADL
√ بستن و باز کردن دکمه های لباس
√ باز و بسته کردن زیپ لباس
√ پوشیدن کفش
فعالیت‌های گروهی برای ارتقاء تعاملات اجتماعی
√ صندلی موسیقی
√ رقص
※ کاردرمانی برای اوتیسم در خانه
کاردرمانی در حیطه کودکان خاص برای رسیدن به نتایج بهتر و موثرتر با والدین یا مراقبین کودک همکاری دارد. اگر کودک مشکل پردازش حسی دارد، کاردرمانگر درمورد رژیم حسی ( یک برنامه فعالیتی برنامه ریزی و زمان بندی شده) به والدین آموزش می دهد.
کاردرمانگر به والدین کود آموزش می‌دهد که چگونه در خانه درمان را آغاز و یا به سرانجامی برسانند. کاردرمانگر همچنین درمورد فعالیت‌هایی که بهتر است اجرا شود و انواع اسباب بازی هایی که میتوان خرید راهنمایی هایی می‌دهد.
کاردرمانگر همچنین ممکن است برای درمان به منزل بیمار مراجعه کند. درمان در منزل اهمیت خود را دارد، در این خدمات اقدامات زود هنگام را میتوان جای داد. یک کپک اوتیسم میتواند در محیط آشنا همکاری بهتری نسبت به محیط نا آشنا داشته باشد. زیرا این کودکان تمایلی به تغییر عادت‌های خود ندارند.
کاردرمانگر همچنین میتواند بع والدین کمک کند تا محیط خان را برای کودک امن کنند زیرا گاهی کودکان اوتیسم ممکن است بیش فعال شوند. همچنین، درمانگر میتواند از وسایل پایه‌ای که در هر خانه‌ای یافت می‌شود استفاده کند. برای مثال، خمیر و گیره پلاستیکی برای فعالیت‌های حرکتی ریز، طناب ورزشی برای حرکات درشت و هماهنگی ها، کت و ژاکت برای دکمه باز و بسته کردن در ADL. یک درمانگر میتواند از این وسایل به عنوان ابزار درمانی برای افزایش عملکرد استفاده کند.
فعالیت‌های درمانی که در خانه میتوان اجرا کرد بی نهایت هستند. چیزی که من دوست دارم، به عنوان یک کاردرمان، به والدین کودکان اوتیسم پیشنهاد بدهم این است که درمورد هدف فعالیت ها اطلاعاتی کسب کنید، با درمانگر خود بحث کنید، و از اوتیسم بپرسید را از یکم بازی یا فعالیت خاص استفاده می کند. اگر والدین دلیل فعالیت ها را بدانند، آنها میتوانند آن را در هرجایی و با وسایل موجود در منزل اجرا کنند.
※ خلاصه
نقش کاردرمانگر در اوتیسم فراهم کردن خدمات درمانی اولیه برای آنها می باشد. بنابراین، میتوانند مفاهیم خود، اعتماد به نفس، بازی ساختاری، و رفتار اجتماعی مناسب را بیاموزند. کاردرمانگر از یکپارچگی حسی، شیوه های رفتاری، گروه درمانی برای برگرداندن کودک در جریان اصلی استفاده میکند.
