نقش بازی درمانی در کاهش اضطراب جدایی کودکان

نویسنده : عباس نداف ، درمانگر سایت مهارت اجتماعی، دفتر کاردرمانی پیشیاره، تهران، ایران.

اختلال های اضطرابی جز طبقه اختلال های درون گرا محسوب می شود. این هیجان دارای عاطفه منفی است و یک احساس نگرانی در مورد خطری که احتمال بروز دارد را در بر می گیرد. نشانه های اضطراب کودکان و بزرگسالان تقریباً یکی هستند اما تظاهرات آن در سنین مختلف متفاوت می باشد. یکی از انواع اضطراب که با شروع در دوران کودکی می تواند معرف اختلال های اضطرابی باشد، اختلال اضطراب جدایی  است. وجود سه نشانه از ناراحتی های مفرط جدایی، مثل نگرانی شدید و مداوم از محروم شدن و آسیب دیدن، ترس و درماندگی از جدایی، شکایت های جسمانی، کابوس های مکرر، ترس از مدرسه و مشکلات مربوط به خواب که حداقل ۴ هفته وجود داشته باشد برای تشخیص این اختلال الزامی است.

بازی درمانی رویکردهای متفاوتی دارد که یکی از آن ها، رویکرد شناختی رفتاری است. این رویکرد با در نظرگرفتن محدودیت های سنی، ویژه کودکان خردسال ۳ تا ۸ سال طراحی شده و در آن به کودکان امکان داده می شود که در اعمال تغییرات درمان بخش خود شرکت داشته و بر مشکلاتشان فائق آیند. برای فهم شناخت درمانی به خردسالان، می توان از عروسک های نمایشی، حیوانات عروسکی، کتاب و دیگر اسباب بازی ها استفاده کرد تا به وسیله آن راهبردهای شناختی را دستکاری کرده و الگوهای ذهنی را ارائه داد.

هدف ها و وسایل بازی با همکاری درمان جو تعیین می شود. مشاور مهارت های جدید به کودک آموزش داده و کودک را تشویق می کند و در عین حال روی افکار، احساسات، خیال پردازی ها و محیط کودک متمرکز می شود و از راهبردهای سازگارانه استفاده می کند. تکنیک های رفتاری مورد استفاده، حساسیت زدایی منظم، مدیریت وابستگی، خودپایی و برنامه ریزی فعالیت ها است. تکنیک های شناختی ثبت افکار، راهبردهای تغییر شناختی، گفتارهای درونی مقابله ای است و از تکنیک های سرمشق دهی، ایفای نقش و وابستگی نیز استفاده می شود.

در این روش بازی ها بیشتر توسط عروسک ها با بیان احساسات به صورت نمایشی انجام می شود.

بازی هایی که در این حیطه معرفی می شوند هم توسط درمانگر و هم توسط والدین در منزل همگام با هم انجام می شوند. در جلسات ابتدایی صرفا به برقراری ارتباط بین کودک و درمانگر توجه می شود و اینکه مادران چگونه در برنامه درمان می بایست شرکت کنند در جلسات بعدی به ترتیب انواع عروسک ها که هر یک نقش های متفاوتی را داشته و هیجاناتی را بروز می دهند توسط نمایش عروسکی و تکمیل جملات ناتمام به کودکان آموزش داده می شود. سپس ارتباط فکر و احساس از طریق الگوی نمایشی برای کودکان اجرا می شود و کودکان خود نیز آن ها را به اجرا در می آورند. در جلسات بعدی احساس آرامش، احساس خوب داشتن، افکاردرونی، نقشه های (اکتشافی کودک) راهبردهای مقابله ای جایزه به خود برای کارهای خوب، تمرین کردن، آرام ماندن به وسیله مهارت های مقابله ای جدید استفاده می شود. تمامی این موقعیت ها با استفاده از انواع عروسک های دارای نقش های مثبت و منفی ارائه می شود.

در این بازی ها افکار مطلوب و نامطلوب توسط عروسک ها بیان می شود. در هر جلسه، یک راهبرد مقابله ای نظیر تمرین تنفس، آرامش دهی، به خودگویی های مثبت، تشویق خود، دادن پاداش به خود و … آموخته می شود که کودک نیز در خانه باید آن ها را در نمایش عروسکی به همراه مادر تمرین کند. در جلسات پایانی مادر باید دقایقی کلاس را ترک می کرد به طوری که کودک متوجه خروج مادر از کلاس نشده ولی به هنگام بازگشت به گونه ای وارد می شد که کودک متوجه ورودش می شد. در هر جلسه به زمان ترک جلسه توسط مادر افزوده می شود. درجلسه پایانی دیکر مادر در داخل کلاس حضور نخواهد داشت.

طبق بازی های تعریف شده در جلسات درمانی و اجرای نکات و بازی در منزل توسط مادر همگام با درمانگر که بیشتر تکیه بر بازی با عروسک ها و بیان احساسات و یک رابطه درمانی مناسب است که رفته رفته از سطح اضطراب کودک کاسته می شود.

REFERENCES:

۱-Hatton C, McNicol S, Doubleday K. Anxiety in a neglected population: Prevalence of anxiety disorders in pre-adolescent children. Clin PsycholRev. 2006; (26): 817-833.

۲-Erermiş S. Temperamental characteristics of Erermiş S. Temperamental characteristics of  Erermiş S. Temperamental characteristics of Psychiatry. 2009; (20): 14-21.

۳-Suveg CJ. Cognitive-behavioral therapy for anxiety-disordered youth: secondary outcomes from a randomized clinical trial evaluating child and family modalities-JAnxietyDisord. 2009. 23(3): 341-349.