نقش بازی درمانی در کاهش اضطراب جدایی کودکان
نویسنده : عباس نداف ، درمانگر سایت مهارت اجتماعی، دفتر کاردرمانی پیشیاره، تهران، ایران.
اختلال هاي اضطرابي جز طبقه اختلال هاي درون گرا محسوب مي شود. اين هيجان داراي عاطفه منفي است و يك احساس نگراني در مورد خطري كه احتمال بروز دارد را در بر مي گيرد. نشانه هاي اضطراب كودكان و بزرگسالان تقريباً يكي هستند اما تظاهرات آن در سنين مختلف متفاوت مي باشد. یكي از انواع اضطراب كه با شروع در دوران كودكي می تواند معرف اختلال هاي اضطرابي باشد، اختلال اضطراب جدايي است. وجود سه نشانه از ناراحتي هاي مفرط جدايي، مثل نگراني شديد و مداوم از محروم شدن و آسيب ديدن، ترس و درماندگي از جدايي، شكايت هاي جسماني، كابوس هاي مكرر، ترس از مدرسه و مشكلات مربوط به خواب كه حداقل 4 هفته وجود داشته باشد براي تشخيص اين اختلال الزامي است.
بازي درماني رويكردهاي متفاوتي دارد كه يكي از آن ها، رويكرد شناختي رفتاری است. اين رويكرد با در نظرگرفتن محدوديت های سني، ويژه كودكان خردسال 3 تا 8 سال طراحي شده و در آن به كودكان امكان داده می شود كه در اعمال تغييرات درمان بخش خود شركت داشته و بر مشكلاتشان فائق آيند. براي فهم شناخت درماني به خردسالان، مي توان از عروسک هاي نمايشي، حيوانات عروسكي، كتاب و ديگر اسباب بازي ها استفاده كرد تا به وسيله آن راهبردهاي شناختي را دستكاري كرده و الگوهاي ذهني را ارائه داد.
هدف ها و وسايل بازي با همكاري درمان جو تعيين مي شود. مشاور مهارت هاي جديد به كودك آموزش داده و كودك را تشويق مي كند و در عين حال روي افكار، احساسات، خيال پردازي ها و محيط كودك متمركز مي شود و از راهبردهاي سازگارانه استفاده مي كند. تكنيك هاي رفتاري مورد استفاده، حساسيت زدايي منظم، مديريت وابستگي، خودپايي و برنامه ريزي فعاليت ها است. تكنيك هاي شناختي ثبت افكار، راهبردهاي تغيير شناختي، گفتارهاي دروني مقابله اي است و از تكنيك هاي سرمشق دهي، ايفاي نقش و وابستگي نيز استفاده مي شود.
در این روش بازی ها بیشتر توسط عروسک ها با بیان احساسات به صورت نمایشی انجام می شود.
بازی هایی که در این حیطه معرفی می شوند هم توسط درمانگر و هم توسط والدین در منزل همگام با هم انجام می شوند. در جلسات ابتدایی صرفا به برقراری ارتباط بین کودک و درمانگر توجه می شود و اینکه مادران چگونه در برنامه درمان می بایست شرکت کنند در جلسات بعدی به ترتیب انواع عروسک ها كه هر يك نقش هاي متفاوتي را داشته و هيجاناتي را بروز مي دهند توسط نمايش عروسكي و تكميل جملات ناتمام به كودكان آموزش داده می شود. سپس ارتباط فكر و احساس از طريق الگوي نمايشي براي كودكان اجرا مي شود و كودكان خود نيز آن ها را به اجرا در مي آورند. در جلسات بعدی احساس آرامش، احساس خوب داشتن، افكاردروني، نقشه هاي (اكتشافي كودك) راهبردهاي مقابله اي جايزه به خود براي كارهاي خوب، تمرين كردن، آرام ماندن به وسيله مهارت هاي مقابله اي جديد استفاده می شود. تمامي اين موقعيت ها با استفاده از انواع عروسک هاي داراي نقش هاي مثبت و منفي ارائه مي شود.
در اين بازي ها افكار مطلوب و نامطلوب توسط عروسك ها بيان مي شود. در هر جلسه، يك راهبرد مقابله اي نظير تمرين تنفس، آرامش دهي، به خودگويي هاي مثبت، تشويق خود، دادن پاداش به خود و … آموخته می شود كه كودك نيز در خانه بايد آن ها را در نمايش عروسكي به همراه مادر تمرين كند. در جلسات پاياني مادر بايد دقايقي كلاس را ترك مي كرد به طوري كه كودك متوجه خروج مادر از كلاس نشده ولي به هنگام بازگشت به گونه اي وارد مي شد كه كودك متوجه ورودش مي شد. در هر جلسه به زمان ترك جلسه توسط مادر افزوده می شود. درجلسه پایانی دیکر مادر در داخل کلاس حضور نخواهد داشت.
طبق بازی های تعریف شده در جلسات درمانی و اجرای نکات و بازی در منزل توسط مادر همگام با درمانگر که بیشتر تکیه بر بازی با عروسک ها و بیان احساسات و یک رابطه درمانی مناسب است که رفته رفته از سطح اضطراب کودک کاسته می شود.
REFERENCES:
1-Hatton C, McNicol S, Doubleday K. Anxiety in a neglected population: Prevalence of anxiety disorders in pre-adolescent children. Clin PsycholRev. 2006; (26): 817-833.
2-Erermiş S. Temperamental characteristics of Erermiş S. Temperamental characteristics of Erermiş S. Temperamental characteristics of Psychiatry. 2009; (20): 14-21.
3-Suveg CJ. Cognitive-behavioral therapy for anxiety-disordered youth: secondary outcomes from a randomized clinical trial evaluating child and family modalities-JAnxietyDisord. 2009. 23(3): 341-349.
