🎲 بازی‌های وانمودی و از راه دور برای کودکان بیش‌فعال
رویکردی نوین برای تقویت توجه، کنترل هیجان و روابط اجتماعی
❓ چرا بازی درمانی برای کودکان بیش‌فعال مهم است؟
اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD) یکی از رایج‌ترین اختلالات رفتاری در کودکان است که علاوه بر مشکلات تمرکز، شامل تکانشگری، بی‌قراری و مشکلات ارتباطی هم می‌شود. این کودکان اغلب نمی‌توانند احساسات خود را به‌درستی کنترل کنند و روابط اجتماعی‌شان با همسالان به چالش کشیده می‌شود. در این میان، بازی‌ها – به‌ویژه بازی‌های وانمودی و از راه دور – نقش بی‌بدیلی دارند، چون به کودک اجازه می‌دهند در محیطی امن و سرگرم‌کننده، مهارت‌های شناختی، هیجانی و اجتماعی خود را تمرین کند. چنین بازی‌هایی می‌توانند بخشی از انرژی زیاد کودک را تخلیه کرده و او را به سمت رفتارهای سازنده‌تر هدایت کنند.
🎭 بازی وانمودی (Pretend Play) چیست و چرا مؤثر است؟
بازی وانمودی به کودک این فرصت را می‌دهد که نقش‌های مختلف را تجربه کند؛ از بازی کردن نقش دکتر و بیمار گرفته تا قهرمان‌های کارتونی محبوبش. در این فرایند، کودک می‌آموزد هیجانات مختلف را تجربه و کنترل کند، تصمیم‌گیری کند و خلاقیتش را به کار بگیرد. مثلاً وقتی نقش پلیس و دزد را بازی می‌کند، قوانین را درک می‌کند و برای پیروزی برنامه‌ریزی می‌کند. این فعالیت‌ها با
عث می‌شوند توانایی همدلی، خودابرازگری و حل مسئله در او رشد پیدا کند و در عین حال اعتمادبه‌نفسش افزایش یابد.
🌍
بازی از راه دور (Tele-play)؛ پلی بین بازی و تکنولوژی
زندگی امروزی و فاصله‌های جغرافیایی، همیشه امکان حضور کودک در کلینیک یا بازی با همسالان را فراهم نمی‌کند. بازی از راه دور یا Tele-play راه‌حلی خلاقانه است که به کمک ابزارهای دیجیتال مانند تبلت، موبایل یا لپ‌تاپ اجرا می‌شود. در این روش، کودک با همسالان یا درمانگر از راه دور ارتباط می‌گیرد و در بازی‌های ساختارمند شرکت می‌کند. این نوع بازی نه‌تنها محدودیت‌های مکانی را برطرف می‌کند، بلکه به کودک کمک می‌کند مهارت‌های ارتباطی و سازگاری با محیط‌های جدید را هم یاد بگیرد. برای کودکانی که به دلیل کرونا، بیماری یا دوری از مراکز درمانی فرصت تعامل ندارند، این روش یک فرصت طلایی است.
🧪 پروتکل چگونه طراحی شد؟
این پروتکل حاصل کار تیمی از متخصصان کاردرمانی و روانشناسی کودک است و در چند مرحله طراحی شد. ابتدا نیازهای رفتاری و شناختی کودکان مبتلا به ADHD بررسی شد و سپس بر اساس این نیازها، بازی‌هایی انتخاب و ساختاربندی شدند. پروتکل شامل سه بخش است:
-
بازی‌های ساده فردی: تمرکز بر کاهش تکانشگری و افزایش توجه از طریق فعالیت‌های کوتاه و هدفمند.
-
بازی‌های تعاملی حضوری: کودک با درمانگر یا همسالان خود بازی می‌کند و مهارت‌های اجتماعی، همکاری و حل تعارض را یاد می‌گیرد.
-
بازی‌های آنلاین و از راه دور: تعامل از طریق پلتفرم‌های دیجیتال که جذابیت زیادی برای کودکان دارد و در عین حال مهارت‌های ارتباطی را تقویت می‌کند.
هر بازی به‌گونه‌ای طراحی شده که علاوه بر سرگرمی، هدف درمانی مشخصی داشته باشد و کودک مرحله به مرحله پیشرفت کند.
📈 نتایج پژوهش؛ چرا این روش امیدوارکننده است؟
اجرای این پروتکل در یک گروه از کودکان نشان داد که حتی در مدت کوتاهی، تغییرات مثبت قابل‌توجهی رخ می‌دهد:
-
کاهش رفتارهای تکانشی و بی‌قراری؛ کودک یاد می‌گیرد قبل از عمل فکر کند.
-
افزایش مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی؛ تعامل با دیگران بهتر و مؤدبانه‌تر می‌شود.
-
رشد خلاقیت و خودابرازگری؛ کودک با اعتمادبه‌نفس بیشتری ایده‌هایش را بیان می‌کند.
-
کاهش تعارض با همسالان و خانواده؛ روابط آرام‌تر و مثبت‌تر شکل می‌گیرد.
والدین نیز گزارش کردند که اجرای این بازی‌ها، جذاب و قابل اجرا در خانه است و بچه‌ها با اشتیاق بیشتری در آن شرکت می‌کنند.
🧬 چرا این پروتکل علمی و کاربردی است؟
-
طراحی شده بر اساس پژوهش‌های به‌روز در حوزه علوم اعصاب و روانشناسی کودک.
-
قابل اجرا در محیط‌های مختلف؛ از کلینیک گرفته تا خانه.
-
متناسب با فرهنگ و امکانات خانواده‌های ایرانی.
-
استفاده از تکنولوژی برای افزایش جذابیت و اثربخشی.
📚 منبع علمی
Pishyareh E, et al. (2024)
Protocol of Individual Pretend Play and Tele-play in Children with ADHD
Iranian Rehabilitation Journal, ۲۲(۱), ۵۵–۶۳.
🗣 پیام پایانی برای والدین
اگر فرزند شما مبتلا به بیش‌فعالی است و از بازی‌های سنتی زود خسته می‌شود،
🎲 بازی‌های وانمودی و از راه دور می‌توانند مکملی ارزشمند در مسیر درمان او باشند.
📞 برای دریافت جزئیات پروتکل و اجرای آن در کلینیک یا خانه، با ما تماس بگیرید.