مترجم: الهام پاریاب- کارشناس کاردرمانی- مرکز کاردرمانی رشد
ویراستاری: دکتر ابراهیم پیشیاره- دکترای علوم اعصاب شناختی- مرکزکاردرمانی رشد
اختلال کم توجهی/بیش فعالی (َADHD[1]) شایعترین برچسب تشخیصی اخیر است که برای کودکان و نوجوانان که مشکلات توجه ،کنترل تکانه[۲] و بیش فعالی از خود نشان می دهند، استفاده می شود. در گذشته تصور می شد شاخصه بیش فعالی ،علامت مختل کننده اصلی در این اختلال است اما امروزه عموم صاحبنظران معتقدند که بیش فعالی اغلب ثانویه به ضعف شاخصه کنترل تکانه است.افراد مبتلا به ADHDبه طور مشخص نشانه هایی را ظاهر میسازند که میتوان آنها را به عنوان نشانه های مربوط به فقدان توجه،نشانه های مربوط به بیش فعالی/تکانشگری یا ترکیب آنها گروه بندی کرد.غالبا،افراد مبتلا به ,ADHDترکیبی از این دو گروه نشانه ها را بروز می دهند.بنابراین،به عنوان افرادی که به “نوع مرکب ADHD”مبتلا هستند توصیف میشوند.
نشانه های بی توجهیکه در کودکان مبتلا به ADHDدیده میشوند ،شامل خطاهای ناشی از بی دقتی و بی نظم و ترتیب بودن هستند.این کودکان در گوش دادن به حرف های دیگران،پیروی از دستورالعمل ها یا انجام دادن تکالیف با مشکل مواجه هستند .آنان غالبا از انجام دادن تکالیفی که نیاز به توجه طولانی مدت دارند پرهیز می کنند،فراموشکار هستند و در طی انجام فعالیت ها به آسانی دچار حواس پرتی میشوند.
ویژگیهای بیش فعالی و تکانشگری مشتمل بر پرتحرکی ، خستگی ناپذیری، ناآرامی و دخالت در کار دیگران میباشند.کودکانی که واجد این نشانه های ADHD هستند میخواهند با وارد کردن خود در مکالمات دیگران،خارج از نوبت صحبت کنند و نظرات خود را در یک حالت نامناسب بیان میکنند.
ماساژ درمانی:
نوعی از مداخله غیر داروئی است که با استفاده از تقویت سیستم حس لمس به مداخله می پردازد و اخیرا برای کودکان ADHDبسیار مورد توجه قرار گرفته است.
در مطالعه ای ، نوجوانان مبتلا به ADHDمراجعه کننده به یک مرکز خصوصی در دو گروه ماساژ درمانی و گروه کنترل تقسیم بندی شدند. گروه ماساژ درمانی به مدت ۱ ماه و به صورت ۲ جلسه در هفته و طول مدت زمان هر جلسه به میزان ۲۰ دقیقه ، در هر جلسه از تکنیک های ماساژ درمانی و تقویت سیستم حس لمس بهره می بردند.
نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد افرادی که در گروه ماساژدرمانی و تقویت سیستم حس لمس شرکت کرده بودند خود را شادتر توصیف می کردند و احساس بهتری داشتند. ناظران، کاهش حالات بی قراری و ناآرامی را در این گروه در مقایسه با گروه کنترل گزارش کردند و معلمان افزایش و پیشرفت سطح ارتاء عملکردها و رفتار های مرتبط با تکالیف مدرسه ای-آموزشی و همچنین تکلیفهای وابسته به مدادو کاغذ را در این گروه در مقایسه با گروه کنترل عنوان کردند.
تغییرات مشابهی در کودکان و نوجوانان بستری در بیمارستان روانپزشکی با تشخیص اختلالات افسردگی گزارش شده است، آنها کاهش قابل توجهی در افسردگی و اضطراب به دنبال ماساژدرمانی و تقویت سیستم حس لمس نشان دادند. سطح کورتیزول در بزاق و ادرار کاهش یافته بود که نشان از کاهش استرس داشت. علاوه بر این گزارش کردند که راه رفتن های شبانه در این گروه کمتر شده و زمان بیشتری را در خواب آرام فرو می رفتند.
درمان لمسی[۳] و تقویت سیستم حس لمس ، همچنین در کاهش رفتار و افکار حاشیه ای و بروز الگوهای حواسپرتی در کودکان اوتیستیک موفق بوده است. در یک مطالعه ، ماساژدرمانی و تقویت سیستم حس لمس در کودکان اوتیستیک منجر به کاهش هر دو رفتار بی توجه ای و حواسپرتی و توجه به صداهای بی ربط اطراف و هم چنین افزایش ارتباط اجتماعی در طی زمان کلاس شده است. مطالعه دیگری روی کودکان اوتیستیک که بسیاری از آنها نقص پردازش حسی داشتند، انجام شده است و نتایج آن نشان داده است که تحریک فیزیولوژیکی با استفاده از لمس فشاری عمیق[۴] باعث کاهش رفتارهای بیش فعالی و افکار حاشیه ای و بروز الگوهای حواسپرتی و کاهش بروز رفتارهای خود تحریکی آنها می شود.
بعلاوه ، در مطالعه ای در سال ۱۹۹۶ نیز تاثیر ماساژدرمانی را در قالب افزایش هوشیاری و تغییرات امواج ثبت فعالیت الکتریکی مغزی EEGمطابق با افزایش هوشیاری (کاهش آلفا و بتا و افزایش دلتا) و عملکرد بهتر در تکالیف ریاضی (کاهش یافتن زمان مورد نیاز به نصف و کاهش اشتباهات تا نصف) را در اثر ماساژدرمانی و تقویت سیستم حس لمس گزارش کردند. این مطالعات نشان می دهند که درمان از طریق لمس درمانی و تقویت سیستم حس لمس می تواند باعث کاهش استرس و افزایش سطح توجه در کودکان و نوجوانان مبتلا به ADHDشود.
مکانیزم اینکه چگونه ماساژتراپی و تقویت سیستم حس لمس باعث کاهش بیش فعالی و افزایش توجه می شود بطور دقیق مشخص نیست. اگرچه مطالعات نشان می دهند افزایش تون سیستمهای عصبی اتوماتیک منتشر در سراسر بدن ( و در نتیجه افزایش فعالیت پاراسمپاتیک ) در طی ماساژدرمانی اتفاق می افتد که این به نوبه خود با افزایش توجه و حالت آرامش بیشتر همراه است.
در تحقیقات متعدد از روش ماساژدرمانی و تقویت سیستم حس لمس در کنار روش های درمانی دیگر برای درمان ADHDاستفاده شده است و همگی نتایج مثبتی گزارش کرده اند از جمله: داشتن احساس خلقی و عاطفی بهتر، کاهش بی قراری و بیش فعالی ، افزایش رفتار ، احساس شادی، کاهش اضطراب، بهبود رفتار و افزایش ارتباط اجتماعی، کاهش خیال بافی و کم توجهی ، بالا رفتن خلق[۵]، افزایش هوشیاری ، و بهبود عملکردهای شناختی نظیر بهبود توانایی های انجام محاسبات ریاضی.
References:
۱- Massage Therapy Improves Mood and Behavior of Students with Attention-Deficit/hyperactivity Disorder.by Sonya Khilnani , Tiffany Field , Maria Hernandez-Reif , Saul Schanberg. 2009
۲- راهنمای تشخیص و درمان اختلال کم توجهی /بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان.س کیت کانر.ترجمه: دکتر میر محمود میرنسب.۱۳۸۹
[۱] Attention deficit hyperactivity disorder
[۲] Impulsivity
[۳] Touch therapy
[۴] Deep touch pressure
[۵] Mood
