روانشناسان معتقدند آن چه کودک را به فراگیری بیشتر و بهتر تشویق می کند، اشتیاق او برای حضور در کلاس درس و اطمینان از آزادی عمل در حین فراگیری است، به این معنی که دانش آموز حضور فعال در کلاس را نوعی آزادی تلقی کرده و این آزادی او را برای حضور در کلاس مشتاق می کند.پژوهشگران مرکز مطالعات آموزشی یونیسف(Unicef) با مطالعه برروی شیوه های مختلف آموزشی دریافتند بهترین شیوه های آموزشی که می تواند به نحو مؤثری ارتباط بین آموزگار، دانش آموز و مباحث درسی را تداوم بخشد عبارت است از: آموزش گروهی، آموزش مستقیم، آموزش مستقل یا غیروابسته و آموزش ترکیبی یا مختلط.انتخاب هریک از این شیوه ها بسته به استقبال دانش آموزان و توانایی اجرای صحیح برنامه آموزشی توسط آموزگاران داشته و بهترین ملاک برای تشخیص شکست یا پیروزی طرح، راندمان کاری و فراگیری دانش آموزان است.
با گروه بندی فراگیران به گروه های کوچک، برقراری ارتباط بین افراد یک گروه و ارتباط آنها با آموزگار بهتر و دقیق بوده و امکان فراگیری دقیق آموزه ها میسر می شود.
تشریک مساعی و کنترل دقیق عملکرد هر دانش آموز توسط اعضای هر گروه، تسریع فعالیت ها را به دنبال داشته و از سردرگمی و کلافگی دانش آموزان و آموزگار به طرز چشمگیری می کاهد.
در آموزش به شیوه گروهی نتایج مطلوبی به این شرح حاصل می شد:
فراگیران با توانایی های متفاوت آموزشی در یک گروه قرار می گیرند که به این ترتیب مشارکت، فعالیت و دستیابی به هدف با تبادل اطلاعات و سرپرستی یک نفر در هر گروه انجام می گیرد. به جهت تفاوت در استعدادها و توانایی های دانش آموزان در هر گروه، هر شخص می تواند از استعداد و توانایی خود در جهت پیشبرد اهداف گروه استفاده کند. به طور مثال فردی که از جهت نوشتن یا خواندن سرآمد افراد گروه است می تواند در این زمینه، گروه را به موفقیت رسانده و فعالیت گروه را هدفمند سازد.
فراگیران با توانایی های مشابه می توانند در یک گروه جای بگیرند؛ به این ترتیب هر گروه با تمرکز بر فعالیتی که آموزگار به عهده آنها گذاشته، توانایی های خود را نشان داده و می توانند با تبادل نظر با سایر گروه ها به نتیجه مطلوب دست یابند. به طور مثال هر گروه می تواند با مطالعه یک داستان در زنگ انشاء به مفاهیم جدیدی دست یافته و نکات تازه را در اختیار کلاس قرار دهد. به تازگی در کشورهای اروپایی از شیوه اختلاط دانش آموزان پایه های مختلف آموزشی بهره می برند؛ در این شیوه دانش آموزان مقاطع بالاتر که در یک گروه قرار می گیرند، نکات تازه ای را به دانش آموزان مقاطع پایین تر که در گروه دیگری جای می گیرند، می آموزند.
دانش آموزان با علایق مشابه می توانند در یک گروه قرار گرفته و با یکدیگر فعالیت کنند. این شیوه گروه بندی به ویژه در دروس عملی بسیار مفید است. به طور مثال در درس جغرافی علاقه مندان به پژوهش در زمینه آفریقای جنوبی می توانند در یک گروه جای گرفته و فعالیت عملی درس جغرافی را انجام بدهند.
با گروه بندی دانش آموزان رهبری و هدایت دانش آموزان برای آموزش آسان تر و دقیق تر صورت می گیرد. با این شیوه هر دانش آموز فرصت ابراز وجود، ارائه نظر و… داشته و دانش آموز به صورت مؤثر و کارا مفاهیم درسی را می آموزد. از سوی دیگر دانش آموز می تواند در حین فعالیت گروهی به تجربه های جدیدی نیز دست یابد.روانشناسان معتقدند فعالیت گروهی قدرت تجزیه و تحلیل دانش آموز را نیز تقویت می کند.
کار گروهی، در عین این که یک روش آموزشی است، برای ما هدف نگرشی بسیار مهمی تلقی می شود. کار گروهی فرصت ایجاد نگرش های مثبت نسبت به مدرسه و علم را در ذهن های دانش آموزان به وجود می آورد و تعامل عاطفی را بین آنها تقویت می کند. انسان موجودی اجتماعی است. کار گروهی، دانش آموزان را با مشکلاتی که در بزرگ سالی بر سر راه زندگی اجتماعی آنها وجود دارد، آشنا می کند و راه مقابله و برطرف کردن مشکلات را به آنان می آموزد. در واقع، این تمرینی کوچک برای رسیدن به زندگی اجتماعی بهتر است. در جریان کار گروهی، دانش آموزان علاوه بر تجربه اندوزی در تقسیم کار و مسئولیت، تجربیاتی نیز در زمینه ی مدیریت و سازمان دهی فعالیت ها به دست می آورند. شرکت در کار گروهی باعث ایجاد یادگیری عمیق تر و ماندگارتر می شود.
اهمیت و ضرورت آموزش به شیوه ی گروهی
این روش به نحوموثرارتباط بین آموزش دهنده وفراگیرومحتوی آموزشی راتداوم می بخشددراین روش باگروه بندی فراگیران به گروههای کوچک امکان برقراری ارتباط بین افراد یک گروه وارتباط آنها با آموزش دهنده ایجادشده وامکان فراگیری بهتر آموزه ها فراهم می گردد .روش«آموزش انفرادی» نسبت به «آموزش گروهی» دارای محدودیت های مشخصی هست در روش آموزش انفرادی فراگیران با همدیگر ارتباط تعاملی نداشته و قادر به توسعۀ مهارت های گروهی از قبیل مهارت های بحث و گفتگو و مهارت های بین فردی نمی شوند.تحقیقات نشان داده که آموزش انفرادی برای آموزش حوزه های شناختی سطوح پایین طبقه بندی بلوم یعنی دانش وادراک مناسب است ومهارت های شناختی سطوح بالا ازقبیل تجزیه وتحلیل ،ترکیب وارزشیابی به طور کامل در به کارگیری تکنیک آموزش گروهی میسرمی باشدوهمچنین روش آموزش انفرادی درحوزه توسعه نگرشی (عاطفی)موثرنیست زیرا تغییر نگرش نیازمندمشارکت فعال فراگیران ،بیان نظریات مختلف ومورد انتقاد قرارگرفتن ،می باشد به عبارت دیگر می توان گفت که تعامل بین فراگیران کلید پیشرفت وتحقق تغییرات نگرشی است.یکی از فوایددیگر آموزش گروهی این است که نظرات فراوانی با این تکنیک جمع آوری میشود داشتن محیطی آزاد برای بیان نظرات باعث میشود فراگیران درگیربحث شوند که این خود در افراد ایجاد خلاقیت می کند. افراد در مورد خودشان احساس خوبی پیدا میکنند و با اعتماد به نفس در جلسات شرکت میکنند. افزایش عزت نفس باعث می شودفراگیران مسئولیت خودرا درقبال محتوی آموزشی وآموزش دهنده بپذیرند .دکتر احدیان بر این عقیده است که : ” بحث گروهی فعالیتی فراگیرمحوراست . ایده ها و تجارب فراگیران درهنگام بحث مطرح شده و به این ترتیب منجربه مشارکت وچالش افزوده می شود” در واقع مشارکت آنهامنجر به ایجاد احساس تعهد می گردد .در تدریس به روش گروهی فراگیران علاوه بر فراگیری دانش ،به تمرین مهارت های اجتماعی نیز می پردازندآن ها یاد می گیرند تا خوب گوش دهند ، به دیگران احترام بگذارند،با نظرات مخالف مواجه شوند، اظهار نظر کنند ومزیت دیگر در بکارگیری این روش بهره بردن از نوعی انرژی به نام” سینرژی ” یا هم افزایی است که در کار گروهی حاصل می شود و می تواند بازده یادگیری را بالا ببرد.روش بحث گروهی روشی سنجیده و منظم در باره ی موضوعی خاص است که مورد علاقه ی فراگیران است. دراین روش فاصله ی ارتباطی بین افراد کم شده واز آنجا که زبان هم را بهتر می فهمند این امر یادگیری را برای آنان آسان تر می کند.همچنین آموزش گروهی بهترین وسیله برای تبدیل تئوری به عمل است که می توان با استفاده ازتشکیل گروههای کوچک دامنه وسیعی از شبیه سازی وفعالیت های ایفای نقش رابه منظور توسعه انواع مهارت ها به کار گرفت.نکته بسیا رمهم دیگرهزینه اثر بخشی آن است که بهینه و متعادل میباشد.
فواید کار گروهی
انسان نمیتواند به تنهایی زندگی کند و این واقعیت سر منشاء شکلگیری تمامی گروهها، جمعیتها و جوامع بشری از گذشتههای دور تا به امروز بوده است. تمامی انسانها در هر گروه و جامعهای با توجه به تواناییها و شرایط حاکم، با همکاری یکدیگر به بقای خود و دیگران کمک کردهاند. هرچه فرد در برقراری ارتباط در جامعه با دیگران موفقتر عمل کند و در واقع هوش اجتماعی بالاتری داشته باشد، زندگی بهتر و راحتتری را تجربه خواهد کرد. یادگیری تکنیکهای همکاری و برقراری ارتباط با دیگران یکی از ضروریات مهم در زندگی هر کودکی محسوب میشود. زمانی که فرد در سنین پایین همچون دوران دبستان آموزش ببیند، این آموزهها در وی درونی شده و سبب خواهد شد در آینده در زندگی موفقتر عمل کند.
کسب مهارت
زمانی که بچهها با همکاری یکدیگر به صورت جمعی به دنبال دستیابی به هدفی مشترک هستند، خواهند توانست به انجام پروژهای دست بزنند که به تنهایی قادر به انجام آن نبودهاند. همچنین کار گروهی به بچهها کمک میکند که کارهایی که در آنها مهارت بالایی ندارند، بهتر شوند، مانند صبور بودن، کار کردن براساس برنامههای از پیش سازمان یافته، کار کردن در سر وقت و …
اجتماعی شدن
هنگامی که بچهها در قالب یک گروه در کنار یکدیگر قرار میگیرند و هدفی مشترک را دنبال میکنند، مجبور خواهند شد برای انجام مسئولیت محول شده به گروه با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، حرف بزنند، به نظرات دیگران گوش بسپارند و نظرات خود را بیان کنند و از همه مهمتر مجبور خواهند شد تا خجالتی بودن را فراموش کنند. کار گروهی به بچههایی که در یک کلاس هستند، اما ارتباط چندانی با یکدیگر ندارند، امکان دوست شدن برایشان فراهم میکند.
فراگیری بهتر و بیشتر
کارهای گروهی اغلب کارهای گستردهتر و پیچیدهتری نسبت به فعالیتهای فردی هستند به همین سبب زمانی که بچهها در پروسه کار وارد میشوند، مطالب بیشتری را فرا خواهند گرفت، همچنین با کار گروهی بچهها میتوانند در زمانی کمتر، مطالب بیشتری را یاد بگیرند و چون خود آنها نیز در فرایند کار درگیر بودهاند، کیفیت یادگیری آنها نیز افزایش خواهد یافت.
ایجاد حس رقابت
بچهها زمانی که در گروه همسالان خود قرار میگیرند و به فعالیتی یکسان میپردازند،ناخودآگاه حس رقابتشان برانگیخته میشود و فعالیت بیشتر و بهتری انجام خواهند داد، در نتیجه کلاس فعال و پویاتر خواهد شد و همه بچهها برای آن که از دیگران عقب نمانند، تلاش خود را افزایش خواهند داد.
شروع کار
در ابتدای کار به بچهها آموزش دهید که تمامی اعضای گروه باید با هم کار کنند، همه چیز را با هم بررسی کرده و در خصوص تمامی مسائل با هم گفتگو کنند.به بچهها بیاموزید کارها را با توجه به مهارتهای فردی افراد گروه تقسیم کنند و برای انجام این کار بهتر است هر یک از اعضا ابتدا درخصوص تواناییهایی که دارد و فکر میکند برای انجام کار گروهیشان راهگشا است، با دیگران مشورت کند. یکی دیگر از مسائلی که از همان ابتدای امر لازم است تا هر یک از اعضا بدون خجالت کشیدن از یکدیگر مطرح کنند، مسئولیت هایی است که فرد از پس آن برنمیآید اما به اومحول شده است.
منصفانه کار کردن
مشخص کردن کارهای هر یک از افراد گروه یکی از مراحل مهم کار گروهی است. اتفاقی که در بیشتر کارهای گروهی در مدرسه مِیافتد آن است که یک نفر تمامی کارهای کل گروه را به تنهایی انجام میدهد. یکی از دلایل اصلی بیعلاقگی به کار گروهی و ترجیح کارهای فردی نیز همین مساله است. حتی بسیاری از پدر و مادرها نیز زمانی که متوجه میشوند کودکشان به عنوان عضوی از گروه به انجام فعالیتی بپردازد با یادآوری خاطرات تلخ خود نظر مساعدی در این زمینه نشان نمیدهند و به جای ترغیب بچهها به گروهی عمل کردن، آنها را به سمت فردگرایی سوق میدهند. برای آن که کار در میان اعضای گروه به صورت منصفانهای تقسیم شود، بهتر آن است که معلم خود برای کاری که انجام داده است، توضیحاتی به صورت کتبی یا شفاهی ارائه کند.
هدایت گروه
برای آن که بچهها بتوانند در کنار یکدیگر به طور صمیمانه کار کنند، بهتر است علاوه بر آن که معلمان بر کارشان نظارت دارند، یک نفر هم به عنوان سرگروه به کارها نظم بدهد. در واقع کلید برگزاری جلسات موفق گروهی، داشتن یک سرگروه است، کسی که جلسه را هدایت میکند. البته لازم نیست که ریاست را همیشه به یک نفر سپرد، بلکه بهتر است همین کار به صورت گردشی به اعضای گروه سپرده شود.
بروز مشکلات
غالباً زمانی که بچهها دچار مشکل میشوند، سریعاً سراغ والدین خود رفته و از آنها کمک میطلبند. در بیشتر موارد نیز والدین بدون تحقیق و یکطرفه در موضوع مداخله میکنند و اغلب مسائل تبدیل به تشنجی میان والدین و معلمان میشود. بهترین راه برای حل مشکلات بچهها این است که از آنها بخواهید در صورت هرگونه اختلاف و مشکلی، هر دو طرف دعوا با هم مساله را نزد معلم ببرند تا ایشان تصمیم نهایی را اتخاذ کند. یکی دیگراز راهحلها آن است که در طول انجام کار براساس یک برنامه زمانبندی شده، گروه، جلساتی را برای حل مشکلات و ابهامات برگزار کند، اما بچهها نباید فراموش کنند که در میان این جلسات بیشتر باید شنونده باشند تا گوینده و بکوشند از بهانهجویی و مخالفتهای بیهوده پرهیز کنند.